Rudi van Dantzig
werd op 4 augustus 1933 te
Amsterdam geboren. In de oorlog logeerde hij op elfjarige leeftijd bij op
elfjarige leeftijd bij de familie Visser in Laaxum.
Daar ontdekte hij zijn homoseksualiteit met een Amerikaanse soldaat, hij zou
hier later een boek over schrijven: Voor een verloren soldaat.
Nadat hij de klassieke dansfilm De rode schoentjes gezien had (een soort romantische hetero-versie van Diaghilev en Nijinsky, waarin Leonide Massine een prachtige rol had) wilde hij danser worden.
Zo meldde hij zich op 16-jarige leeftijd 1952 bij Sonia Gaskell's Ballet Recital, de voorloper van Het Nationale Ballet, alwaar hij ook Toer van Schaijk leerde kennen. Sonia Gaskell was een Joods-Russische ballerina, die na haar opleiding in Rusland via een omweg naar Parijs toog en daar bij vele gezelschappen danste, waaronder Les Ballets de Paris en Les Ballets Russes, zodat de kring rond Diaghilev weer rond was.
Het NB werd in 1961 opgericht. Rudi van Dantzig werd daar huischoreograaf en vanaf 1971 artistiek leider. Hij werkte aldaar veel samen met Toer van Schaijk en Hans van Maanen. Met Toer had hij jarenlang een relatie, die uiteindelijk verbroken werd, wellicht mede omdat beiden het moeilijk vonden om over intieme zaken te praten. Zo sprak Van Dantzig bijvoorbeeld ook nooit over zijn jeugd en 'de verloren soldaat', terwijl hij in die tijd veel nachtmerries had. Beiden bleven wel zeer goede vrienden, ook toen Van Dantzig zijn huidige relatie met beeldhouwer Gert Jan Evenhuis begon.
In 1991 nam hij afscheid, maar hij hield zich nog lange tijd bezig met het instuderen van zijn eigen choreografieën . Hij werd als leider opgevolgd door Wayne Eagling.
Ruim vijftig balletten heeft hij intussen gemaakt, meestal met Toer van Schaijk als ontwerper van decors en kostuums, hieronder Nachteiland, Disgenoten, Monument voor een gestorven jongen, Touwen van de tijd, Geverfde Vogels, Onder mijne voeten, Niemandsland, Ik hou gewoon m'n adem in en Aartsengelen slachten de hemel rood.
Touwen van de tijd schreef hij voor Rudolf Noerejev die hiermee zijn eerste moderne rol kreeg in zijn carriere. Een lange vriendschap was het gevolg. (zie foto onder)
Van Dantzig benoemde de rode draad in zijn werk als volgt: "Hoe het leven zou kunnen zijn en hoe het nu niet is. Nee, zo pessimistisch ben ik niet. Als je goed kijkt zit er in mijn balletten altijd wel iets hoopvols, hoe het zou kunnen zijn. Een soort lichtpuntje. Critici schrijven dan wel eens: ja, dan komt hij weer met een jong jongetje aanzetten. Dat is voor mij het symbool van de onschuld, het begin. Dat jong is en nog alle kanten op kan, een betere weg kan vinden." ( De Waarheid, 15 oktober 1983)
Van Dantzig heeft altijd een
fascinatie gehouden met Nijinsky en Diaghilev. Zo reisde hij naar de huizen
waar Nijinsky gewoond had en verzamelde hij alle boeken die hij over hen vinden
kon. (Artikel over Dantzig en
Nijinsky)
"Grootheden als Nijinsky, Pavlova en Diaghilev. Als ik naar ze kijk,
overvalt me een soort nostalgie. Bij mooie dingen heb ik dat nu eenmaal. Dat ik
denk: dat moet ik ook proberen. Aan het werk! Tegelijk vraag ik me wel eens af:
waren zij echt zo goed als de verhalen zeggen? Zouden ze niet tegenvallen met
de ogen van nu? Literatuur heeft dat effect niet op mij." ( Trouw,
17 oktober 1998)
Toen Van Dantzig 68 werd, kreeg
hij kanker. Hij praatte niet graag over zijn ziekte.
"Nee, ik vind dat moeilijk, zoals nu. Ik vind het zelfs moeilijk om er met
Toer over te praten, maar die wil dat gelukkig zelf nauwelijks. Gertjan kan er
wel over praten, maar is weer zó nuchter, dat ik soms denk: kom op, een beetje
meer sentiment erbij."
Collega Toer van Schayk kent hij al vijftig jaar, het is zijn beste vriend.
In 2009 begon hij aan een boek over Sonia Gaskell, dat na zijn dood bewerkt en uitgegeven werd.
Hoewel Rudi geruime tijd kanker had, ging het in 2011
plotseling veel slechter met hem.
Toer bleef voornamelijk aan zijn zijde, tot hij in januari
2012 stierf.
Artikel: De dansende dominee
Artikel: De bevrijding van Rudi
van Dantzig
Artikel: De band tussen Van
Dantzig & Nurejev
Artikel: Van Dantzig en Nijinsky
Artikel: Het
verbaast me, 65, ben ik dat?
Klik hier voor meer
informatie over zijn dood
Reacties op zijn
overlijden staan hier
Hans van Maanen: Op
het moment dat je het hoort is het toch triest nieuws", zei hij.
"Rudi was een zeer belangrijke man in de wereld van de dans. Hij was ook
een zeer sociaal en aimabel mens, die altijd opkwam voor de minderheden.
Daarnaast is het natuurlijk een enorm verlies voor de Nederlandse danswereld.
Hij heeft de danskunst is ons land gepopulariseerd en heeft vrijwel alleen maar
prachtige dingen gemaakt. Zonder hem was het Nationale Ballet niet geworden wat
het nu is.'
Boeken
1980
Voorbijgegaan
1981 Olga de
Haas, een herinnering
1986 Voor een
verloren soldaat (jeugdherinneringen)
1993 Noerejev, het spoor van een komeet (zijn herineringen aan Noerejev)
1994 Fata Morgana van de schone vergankelijkheid
1996 Afgrond
1997 De bruid
staat rechts van u
1998 Toen gij
naakt en bloot waart
2003 Het leven
van Willem Arondeus
2013 Mevrouw
Bronnen:
Diverse krantenartikels.
Vrienden van het
Nationaal Ballet